Westerse wereldbeelden

Bij wijze van inleiding

Wat zijn wereldbeelden?

Beginnen bij het begin?

Laten we beginnen bij het begin. Het begin? Waar is het begin? Nou, daar draait het nu juist om. Er is geen begin, of als er al een is, is het de mens niet gegeven het te kennen (1). In het Evangelie van Thomas * staat:

De discipelen zeiden tot Jezus: Zeg ons hoe het einde zal zijn. Jezus zei: Hebt gij daarom dan het begin ontsluierd om naar het einde te zoeken? Want daar waar het begin is daar zal het einde zijn. Zalig hij die in het begin zal staan en hij zal het einde kennen en hij zal de dood niet smaken.

De mens kent het begin niet. En dan? Wel ja, dan is er geen begin. Maar zo zit een mens niet in elkaar. Een mens is van nature nieuwsgierig, en wil weten hoe zaken in elkaar zitten.
Nieuwsgierig of niet, leuk of niet, maar we kunnen niet beginnen bij het begin, doodeenvoudig omdat we dit begin niet kennen.
Eens van deze schok bekomen, beginnen we ergens anders.

Wat weten we?

Het is niet omdat we het begin niet kennen, dat we daarom helemaal niets weten.
We vertrekken van een heel eenvoudig voorbeeld: ik zit op een stoel.
Wat weet ik?

• Op de stoel waar ik op zit, kan niemand anders zitten.
• Terwijl ik op deze stoel zit, kan ik niet zitten op een andere stoel.

Ik weet dat ik, mijn lichaam, niet op twee plaatsen tegelijk kan zijn.
We kijken naar de stoelen: ook hier, waar de ene stoel is, kan de andere niet zijn.
Uit dit gegeven trekken we een conclusie, met name "materiële voorwerpen kunnen niet op twee plaatsen tegelijk zijn". Deze conclusie nemen we aan, zonder enig bewijs. We nemen ze op in ons wereldbeeld, dit is een aspect van hoe onze wereld er uit ziet.

Gebouwd op drijfzand?

Even herhalen: we hebben conclusies getrokken uit vermoedens, zonder één enkel bewijs. Hierop bouwen we verder.
Heel weinig mensen weten dat gans de wetenschappen en gans het wetenschappelijk-materialistische wereldbeeld op dergelijke vermoedens gebouwd is. Deze vermoedens kan je ook geloofspunten noemen (2). Het klinkt weinig wetenschappelijk, daarom koos de wetenschap voor de naam "axioma" *.
Zijn gans de wetenschappen dan gebouwd op drijfzand? Ja en nee.

Als het fout is, wat dan?

Even herhalen:
Er is geen begin, of het is de mens in alle geval niet gegeven dit te kennen. Dus moeten we ergens beginnen. Daarom nemen we vanzelfsprekende zaken aan als waar, zoals bijvoorbeeld "op de plaats waar ik ben, kan niemand anders zijn".

En als een veronderstelling dan toch niet blijkt te kloppen? Wat dan? De conclusie is heel eenvoudig: we schrappen de veronderstelling als vertrekpunt, als axioma.
Dit is reeds meermalen gebeurd, o.a. met Einstein die een aantal beginselen van Newton onderuit heeft gehaald. Toen zijn er aanpassingen gebeurd.

Het klop helemaal niet

Ook de kwantumfysica * heeft zaken onderuit gehaald, en niet de minste. Een van de basisveronderstellingen die de kwantumfysica (meer dan 80 jaar geleden) onderuit gehaald heeft is dat materie los zou staan van geest. Materie wordt beïnvloed door bewustzijn (3).
De grondstelling dat beiden los van elkaar staan, blijkt dus fout te zijn. Dit wil zeggen dat, reeds meer dan een halve eeuw, gans het wetenschappelijk-materialistisch wereldbeeld aan herzieninge toe is. Niet alles is fout, maar grote delen zijn aan herziening toe.

Het hier aangehaalde voorbeeld (dat geest en materie los van elkaar bestaan) is trouwens lang niet het enige. De kwantumfysica heeft nog meer zaken onderuit gehaald.

En dan? Aanpassen! Zo éénvoudig, maar ook voor vele wetenschappers zo moeilijk.

Vele wetenschappers hebben precies voor wetenschappen gekozen opdat wetenschappen een stevige basis heeft, en dit bijgevolg zekerheid brengt, uiterlijke zekerheid *, wel te verstaan. Nu dit doel - kiezen voor zekerheid - van onder hun voeten wegzakt, brengt dit ernstige problemen met zich mee.

Vele wetenschappers willen hun oude vertrouwde wereldbeeld behouden, ook al weten ze dat het niet klopt.

De vroegere wetenschappen - voornamelijk de mechanica van Newton - leerde ons dat er uiterlijke zekerheden bestaan. De kwantumfysica heeft dit onderuit gehaald: er zijn geen zekerheden.

Meer nog, het fundament van de kwantumfysica is precies onzekerheid, uitgedrukt in het onzekerheidstheorema van Heisenberg *.

Wij moeten leren leven met onzekerheid. Dit hebben wij allen (op enkele uitzondering na) niet geleerd. Stel eens dat er wel diepgaande zekerheden waren, zoals in de mechanica van Newton, dan zou alles vast staan, determinisme troef. Dan is er geen vrije wil meer. Wil jij dat? Ik in alle geval niet (4).